Trái ngược với khủng hoảng năng lượng năm ngoái, Châu Âu đang đối mặt với một vấn đề mới, đó là giá điện âm. Hiện tại, các nhà máy điện đang phải chịu chi phí để giảm tải lượng điện dư thừa.
Phần Lan cùng một số quốc gia châu Âu đang đối mặt với một tình huống hiếm thấy. Theo The Guardian, trong tuần này, giá điện giao ngay đã giảm xuống dưới 0 đồng vào một số thời điểm trong ngày.Nguyên nhân chính là do sự dư thừa nguồn cung từ các nguồn năng lượng tái tạo. Bên cạnh đó, thời tiết ấm áp đã khiến người dân không cần sử dụng nhiều điện để sưởi ấm hoặc làm mát.Trên thực tế, có vẻ như không có người dân ở Phần Lan phải trả tiền cho việc sử dụng điện. Thay vào đó, họ thường thanh toán tiền điện theo mức giá đã được thỏa thuận với các công ty bán lẻ.
“Sản xuất bắt buộc”
Tuy nhiên, với giá điện âm và tình trạng dư thừa nguồn cung hiện nay, Phần Lan đang đối mặt với một tình huống khác biệt so với chỉ vài tháng trước, khi họ phải hạn chế tiêu thụ điện. Cuộc khủng hoảng năng lượng đã xảy ra khi Nga bắt đầu cuộc xung đột ở Ukraine.
Tuy nhiên, vào tháng 4 năm nay, việc đưa một nhà máy điện hạt nhân mới vào hoạt động đã làm tăng nguồn cung năng lượng đáng kể. Theo The National, nhà máy Olkiluoto 3, nhà máy điện hạt nhân mới đầu tiên được khánh thành tại châu Âu trong hơn 15 năm, đã giúp giảm giá điện ở Phần Lan lên đến 75%, từ 245,98 euro/MWh vào tháng 12 xuống còn 60,55 euro/MWh vào tháng 4.
“Vào mùa đông năm ngoái, chúng ta chỉ lo lắng về việc phải lấy thêm điện từ đâu. Nhưng bây giờ, chúng ta đang cố gắng hạn chế sản xuất điện,” ông Jukka Ruusunen, Giám đốc điều hành của công ty điện lưới Phần Lan – Fingrid, nói với đài Yle.
“Chúng ta đã di chuyển từ một cực sang cực khác,” ông nói thêm. Thật vậy, giá điện âm đang trở thành một vấn đề mới đối với các nhà máy điện.
Trong mùa đông năm ngoái, mọi người chỉ lo lắng về việc cần lấy thêm điện từ đâu. Nhưng bây giờ, chúng ta đang cố gắng hạn chế sản xuất.
Ông Jukka Ruusunen, Giám đốc điều hành của Fingrid – công ty vận hành lưới điện Phần Lan.
Giá điện âm thường xảy ra khi có sự dư thừa nguồn cung. Điều này có thể xảy ra khi nguồn năng lượng tái tạo như gió, mặt trời hoặc thủy điện sản xuất ra một lượng điện vượt quá nhu cầu và không thể lưu trữ.
Trong những trường hợp như vậy, các nhà sản xuất có thể giảm giá bán buôn điện xuống mức âm để tiêu thụ lượng điện dư thừa và tránh tình trạng quá tải hệ thống.
Ở Phần Lan, việc tan băng nhanh trong mùa xuân đã khiến các nhà máy thủy điện hoạt động vượt quá tốc độ bình thường, dẫn đến sự tăng sản xuất điện.
“Trong mùa xuân, mức độ lũ lụt có thể tạo ra tình trạng ‘sản xuất bắt buộc’, khi các nhà máy không thể điều chỉnh năng lượng sản xuất. Với lượng nước lớn, thủy điện thường gặp khó khăn trong việc điều tiết trong giai đoạn này của năm,” ông Ruusunen giải thích.
Vì vậy, các nhà máy điện ở Phần Lan không thể hoạt động bình thường nếu giá điện thấp hơn chi phí sản xuất.
“Nếu sản xuất không mang lại lợi nhuận, thì thường sẽ rời khỏi thị trường,” ông Ruusunen bình luận.
Điện dư thừa ở khắp châu Âu
Không chỉ ở Phần Lan, hiện tượng dư thừa điện đã lan rộng trên khắp châu Âu. Theo chuyên gia phân tích năng lượng Gerard Reid, việc giá điện giảm xuống dưới 0 không chỉ phụ thuộc vào sự gia tăng nguồn cung năng lượng tái tạo và điều kiện thời tiết thuận lợi, mà còn đóng vai trò là một rào cản đối với sự ổn định của hệ thống điện.
Ví dụ, Đan Mạch đáp ứng 85% nhu cầu năng lượng hàng tuần từ nguồn năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, vào những ngày có gió mạnh, nước này có thể xuất khẩu tới 50% lượng điện dư thừa cho các quốc gia láng giềng.
“Điều này cho thấy lợi ích của việc kết nối hệ thống điện, nhưng cũng tiếp tục thể hiện những hạn chế. Vì khắp châu Âu đều đang bị dư thừa điện”, chuyên gia này nhận định.
“Các quốc gia như Tây Ban Nha, Hà Lan, Đức, Đan Mạch và Thụy Điển đều đã ghi nhận giá điện là 0 hoặc thậm chí giảm xuống âm. Tình trạng dư thừa sản xuất khiến họ đạt đến giới hạn của khả năng tiêu thụ, và thậm chí phải xuất khẩu”, ông giải thích.
Theo ông Reid, không chỉ ở Phần Lan, mà cả Na Uy và Thụy Điển cũng đang đối mặt với tình trạng dư thừa điện do băng tuyết tan nhanh, cung cấp nhiên liệu cho các nhà máy thủy điện và tạo ra lượng điện dư thừa.
Bên cạnh đó, theo các chuyên gia khí tượng từ MetDesk, khu vực áp suất cao chiếm ưu thế ở Trung và Tây Bắc Âu đã tạo ra “lượng năng lượng mặt trời đáng kể trên toàn khu vực”.
Hơn nữa, khu vực này cũng đã tăng cường công suất phát điện trong năm qua. Ngoài lò phản ứng hạt nhân mới ở Phần Lan với công suất 1,6 GW, các quốc gia này đã thêm tổng cộng 5 GW công suất điện gió.
“Thêm vào đó là nhu cầu điện yếu ớt ở Bắc Âu, chủ yếu do môi trường kinh tế yếu kém của Thụy Điển. Điều này khiến vấn đề cung vượt quá cầu trở nên nghiêm trọng hơn,” ông Gkousarov bình luận.
Do đó, theo chuyên gia này, các nhà máy điện đang phải chịu chi phí để giảm tải lượng điện dư thừa, đặc biệt là các nhà máy hoạt động kém linh hoạt như nhà máy thủy điện và hạt nhân.
Tìm cách lưu trữ
Theo chuyên gia Reid, việc giá điện rơi xuống mức âm là điều không thể tin được. Và đối với các nhà máy điện, vấn đề chính của họ là sự thiếu linh hoạt của hệ thống.
Ông Reid đưa ra một số giải pháp dài hạn như xây dựng thêm hồ thủy điện để lưu trữ năng lượng, đóng vai trò như những bình ắc quy nước quy mô lớn; nâng cấp các cơ sở thủy điện hiện có; tăng cường nhu cầu linh hoạt và xây dựng cơ sở hạ tầng lưới điện.
Tuy nhiên, ông Reid cho rằng giải pháp ngắn hạn là sử dụng pin lưu trữ năng lượng.
“Pin sẽ trở thành một thành phần không thể thiếu trong hệ thống điện trong tương lai. Câu hỏi là liệu các nhà máy điện truyền thống có thể hành động đủ nhanh để tránh thiệt hại từ việc sản xuất và bán điện dưới chi phí hoạt động hay không”, ông đặt câu hỏi.
Ở Mỹ, các công ty như BlackRock (Mỹ), SK (Hàn Quốc) và UBS (Thụy Sĩ) đang tìm kiếm cơ hội đầu tư vào các nhà máy lưu trữ pin ở tiểu bang Texas (Mỹ). Đây là cách để giải quyết vấn đề lưới điện của tiểu bang này bằng việc lưu trữ năng lượng ở quy mô lớn.
Một điểm yếu của năng lượng gió và năng lượng mặt trời là tính không liên tục. Điều này thúc đẩy việc xây dựng các nhà máy lưu trữ năng lượng bằng pin, để lưu trữ năng lượng khi nguồn cung lớn và giá điện thấp, rồi bán lại khi nguồn cung khan hiếm và giá cả tăng cao.
Theo Merccom Capital Group, các công ty lưu trữ năng lượng ở Mỹ đã thu hút 5,5 tỷ USD đầu tư trong năm ngoái.
Phương Linh – Báo Mỹ
Leave a comment